Πρόσβαση πολιτών στα Δημόσια Δεδομένα

Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο όπου πληροφορούμαστε σημαντικά θέματα που έχουν σχέση με το μέλλον της πόλης ή που απασχολούν τους πολίτες, κατόπιν εορτής.
Ως πρόσφατα παραδείγματα, θα αναφέρω το ΣΧΟΟΑΠ, τον προϋπολογισμό, την κατασκευή ιδιωτικών λιμενικών έργων.
Το κοινό με όλες τις παραπάνω περιπτώσεις είναι, πως η ενημέρωση υπήρξε ελλιπής έως και ανύπαρκτη.
Το πρόβλημα αγγίζει σχεδόν όλο τον δημόσιο τομέα και παρά τις «προθέσεις» υπάρχουν πολλά βήματα που δεν έχουν γίνει ακόμα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου οι χώρες μέλη να λάβουν  μέτρα για την ελεύθερη διάθεση και περαιτέρω χρήση των Δημόσιων Δεδομένων από πολίτες, εξέδωσε την οδηγία 2003/98/EC[1. Οδηγία 2003/98/ΕΚ], η οποία και ενσωματώθηκε στον Ελληνική νομοθεσία με τον νόμο 3448/2006 «Για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα και ρύθμιση θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών»[2. Νόμος 3448/2006]. Η νομοθεσία σαφώς περιλαμβάνει τους ΟΤΑ, αλλά και χρηματοδοτούμενων ή ελεγχόμενων από αυτούς φορέων.
Στόχος η πληροφόρηση των πολιτών, η βελτίωση της δημόσιας διοίκησης, η ύπαρξη διαφάνειας, η πάταξη της διαφθοράς, η προώθηση της λογοδοσίας.

Οι φορείς του δημόσιου τομέα πρέπει να μεριμνούν, ώστε να λαμβάνονται τα μέτρα που είναι αναγκαία για τη διευκόλυνση της αναζήτησης εγγράφων προς περαιτέρω χρήση (εμπορικούς ή μη σκοπούς), για την κατάρτιση και διάθεση καταλόγων των κυριότερων εγγράφων με δυνατότητα ηλεκτρονικής πρόσβασης, καθώς και η δημιουργία ιστοσελίδων που συνδέονται με αποκεντρωμένους καταλόγους. Λαμβάνουν επίσης ειδική μέριμνα, για τη διευκόλυνση των ατόμων με αναπηρίες.
Θα περιμέναμε ως πολίτες, στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει και με δεδομένο τις τεχνολογικές δυνατότητες που υπάρχουν πλέον σε όλο τον δημόσιο τομέα, η πληροφόρηση να θεωρείται αυτονόητη μια και έχει ανύπαρκτο ουσιαστικά κόστος.

Πρακτικά τι σημαίνουν τα παραπάνω; Οτι η διάθεση της πληροφορίας πέρα από δικαίωμα, είναι κατ’ επέκταση και μέσον ελέγχου της εξουσίας. Δυστυχώς, η πληροφόρηση που παρέχεται είναι ελάχιστη ή αυτή που βολεύει. Οι δημόσιοι φορείς δείχνουν να φοβούνται τη διάχυση της πληροφορίας στους πολίτες, λόγω των αποτελεσμάτων που ή αξιοποίησης μπορεί να έχει.
Παντού υπάρχουν εμπόδια, μια που η παροχή της πληροφορίας, γίνεται πολλές φορές με τρόπο που δυσχεραίνει την πρόσβαση. Παράδειγμα η χρήση εγγράφων-αρχείων που απαιτούν εφαρμογές (μερικές φορές αρκετά εξειδικευμένες) για την προβολή τους. Σημαντικό επίσης πρόβλημα είναι η μη συμμόρφωση με προδιαγραφές που να είναι συμβατές για ΑΜΕΑ, παρότι αυτό είναι δικαίωμα συνταγματικά κατοχυρωμένο.

Το πολιτικό σύστημα περνά μια έντονη κρίση, η οποία δεν αφήνει κανέναν στο απυρόβλητο. Πρωτοβουλίες που θα προσφέρουν περισσότερη πληροφόρηση και θα επιτρέπουν τη συνδιαμόρφωση της πολιτικής και των αποφάσεων, μπορούν να οδηγήσουν σε περισσότερο ενημερωμένους και υπεύθυνους πολίτες, με μεγαλύτερη συμμετοχή στα κοινά.

Αν το εξετάσουμε σε τοπικό επίπεδο, θα διαπιστώσουμε για παράδειγμα, πως υπάρχει μεγάλη θέρμη ώστε να παρουσιάζεται η δραστηριότητα του Δημάρχου στην πύλη (portal) του Δήμου (δηλαδή χρήση ως προπαγανδιστικού μέσου), αλλά μέχρι σήμερα, δεν έχουμε δει τις εισηγήσεις, τα πρακτικά των συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου, κ.α, παρότι όλα αυτά είναι συνήθως σε ψηφιακή μορφή, όπως και όλες σχεδόν οι μελέτες και γενικά οι αποφάσεις. Ούτε καν τις προϋποθέσεις για την έκδοση πιστοποιητικών, αδειών, βεβαιώσεων δεν βρίσκει κανείς.

Δεν έχουμε δει να υλοποιείται ένας από τους κύριους στόχους της δημιουργίας μιας πύλης. Σε άλλους δήμους σεβόμενοι το δικαίωμα, αλλά και αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα, ήδη έχουν προχωρήσει καιρό πριν.
Γιατί δεν διατίθενται και από τον Δήμο μας παρά την δέσμευση του νόμου; Το «ευρωπαϊκό κεκτημένο», που συχνά επικαλείται ο Δήμαρχος, δεν έχει εφαρμογή στα δικαιώματα των πολιτών και αντίστοιχα στις υποχρεώσεις της Δημοτικής Αρχής; Επιτρέπει να μην εφαρμόζονται νόμοι από τον Δήμο; Γιατί πρέπει να ασκείται πίεση για αυτονόητα, όπως είναι ο σεβασμός των νόμων;

Για μια ακόμα φορά, ο Δήμος αποδεικνύεται ότι συντηρεί την άγνοια, ταλαιπωρεί τον πολίτη, τον κρατά μακριά από τις εξελίξεις και τις αποφάσεις που τον αφορούν και επηρεάζουν τη ζωή του. Στερεί ένα αναγκαίο μέσο, αφενός μεν για να μπορούμε να πάρουμε θέση στα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία μας και αφετέρου για να ελέγξουμε την εφαρμογή της ισονομίας και ισοπολιτείας. Και τα δύο αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για τη λειτουργία μιας σύγχρονης δημοκρατίας.

Η παροχή εύκολης πρόσβασης στην πληροφορία, είναι μια υποχρέωση του Δήμου στην οποία δεν έχει συμμορφωθεί.  Είναι δικαίωμα των πολιτών να απαιτήσουν την εφαρμογή του ισχύοντος νομικού πλαισίου.